«Ζωντανές» αναμνήσεις από την ένδοξη ιστορία του τόπου μας, που αποτελούν παρακαταθήκη για το μέλλον μας…
Με αυτά τα λόγια σκιαγραφούν τη δημιουργία πλέον και λειτουργία από αύριο Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2010, του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης (Θεσσαλίας), όσοι πρωταγωνίστησαν από τη πρώτη σύλληψη της ιδέας, μέχρι την ολοκλήρωσή του και τα αυριανά εγκαίνια, τα οποία έχουν οριστεί να γίνουν από το Δήμο Λαρισαίων στη 1 το μεσημέρι, παρουσία των τοπικών φορέων, των αντιστασιακών και άλλων πολιτών.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα έργο εθνικής σημασίας, που επιτεύχθηκε χάρη στην ενεργή δράση και παρουσία πλήθος ανθρώπων που πίστεψαν στο εγχείρημα, ότι ένα Μουσείο που αναφέρεται στη δράση των Θεσσαλών στη διάρκεια της Κατοχής και την Αντίσταση, μπορεί να αποτελέσει μια «ζωντανή» παρακαταθήκη για το μέλλον.
Πρόκειται για κάτι μοναδικό σε τέτοια κλίμακα, το οποίο έρχεται να καλύψει ένα κενό που υπήρχε και να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες από τον αγώνα των Θεσσαλών αντιστασιακών, κατά την περίοδο του 1941-1944, αλλά και μνήμες από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο.
Μοναδικά κειμήλια, όπλα και άλλα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους αγωνιστές του αλβανικού Μετώπου, αλλά και της Εθνικής Αντίστασης απέναντι στις δυνάμεις κατοχής κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκτίθενται πλέον σε ένα επίσης μοναδικό διατηρητέο κτίριο, αυτό της παλιάς «Πυριτιδαποθήκης» επί της οδού Ιουστινιανού, στο χώρο της αυλής του 5ου Λυκείου Λάρισας.
Προηγήθηκε ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρισαίων οπότε και παραχωρήθηκε το 2003 η παλιά Πυριτιδαποθήκη …Ένας χώρος , ο οποίος έχει πολλαπλούς συμβολισμούς, καθώς πέρα από την αρχική χρήση της επί Τουρκοκρατίας, μετέπειτα στα χρόνια της Κατοχής, ήταν φυλακή και συνάμα κολαστήριο απ’ όπου πολλοί συνάνθρωποί μας, οδηγήθηκαν στο «Λόφο του Μεζούρλου» όπου και εκτελέστηκαν.
Το Μουσείο
Σύμφωνα με την Μουσειολογική έκθεση, στους χώρους του Μουσείου, υπάρχει η Μόνιμη Έκθεση, καθώς και ειδική αίθουσα για τη φιλοξενία προσωρινών εκθέσεων και εκδηλώσεων.
Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης, έχει τον τίτλο: «1941-1944: Η Θεσσαλία αντιστέκεται». Πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι Θεσσαλοί οργανώθηκαν προκειμένου να απελευθερώσουν την πατρίδα από τις δυνάμεις του Άξονα. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο συντονισμό τους σε μυστικές οργανώσεις, την έκδοση και διακίνηση παράνομου Τύπου, τη διενέργεια σαμποτάζ στις σιδηροδρομικές γραμμές και τις μάχες που έδωσαν ως αντάρτικο ιππικό.
Στόχοι της Έκθεσης είναι, να παρουσιάσει τα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας αυτής της περιόδου, όπως τα βίωσαν οι Θεσσαλοί. Να τονίσει το γεγονός, ότι στην Εθνική Αντίσταση έλαβαν μέρος άνθρωποι με διαφορετικό μορφωτικό υπόβαθρο και καταγωγή, άντρες και γυναίκες, δάσκαλοι, ιερείς, νοικοκυρές, δημοσιογράφοι, φοιτητές, αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, πλούσιοι και φτωχοί, διεξήγαγαν το δικό τους αγώνα στις πόλεις και τα βουνά.
Να υπογραμμίσει το ρόλο που έπαιξαν, στοιχεία που συνθέτουν τη «Θεσσαλική ταυτότητα», στην έκφραση της Εθνικής Αντίστασης, όπως για παράδειγμα, το γνωστό από τους αρχαίους χρόνους θεσσαλικό ιππικό, η θεσσαλική δημοσιογραφία και ο σιδηρόδρομος. Να τιμήσει τους αγωνιστές και να δώσει ευκαιρία στις επόμενες γενιές, να γνωρίσουν τους αγώνες των προηγούμενων.
Η συλλογή
Τα αντικείμενα της έκθεσης αφορούν την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου, της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης (1940-1944).
Εκθέματα προέρχονται κυρίως από τη συλλογή της Ε.Σ.Δ.Ι.Α. (Εταιρεία Συλλογής και Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974) Λάρισας και την κεντρική Ε.Δ.Ι.Α. (Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων) 1940-1974.
Περιλαμβάνει όπλα και άλλα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τον ελληνικό Στρατό κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και που μετά , στα χέρια των αγωνιστών, υπηρέτησαν τις ανάγκες της Εθνικής Αντίστασης.
Ακόμα, περιέχει αντικείμενα του γερμανικού, ιταλικού αλλά και συμμαχικού στρατού.
Η Συλλογή συμπληρώνεται με φωτογραφικά τεκμήρια από τη δράση του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία. Αυτό που προσδίδει στα αντικείμενα «μουσειακή αξία», είναι η ιστορία που τα συνοδεύει, δηλαδή το ότι χρησιμοποιήθηκαν στον αγώνα της Θεσσαλίας για την απελευθέρωση.
Σημαντικό υλικό προήλθε από την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974 (Ε.Δ.Ι.Α.). Πρόκειται για ένα τεράστιο αρχείο του θεσσαλικού Αντιστασιακού Τύπου, για φωτογραφίες των πρωταγωνιστών της Θεσσαλικής Αντίστασης, καθώς και για χαρτογραφημένες μάχες μεταξύ του ΕΛΑΣ και δυνάμεων κατοχής, συνοδευόμενες από λεκτικές περιγραφές αγωνιστών. Η δωρεά συμπληρώνεται με κειμήλια ανταρτών, μεταξύ των οποίων δυο στολές του στρατηγού Στέφανου Σαράφη.
Στην έρευνα για υλικό και πολύτιμες πληροφορίες ανταποκρίθηκαν με χαρά ιδιώτες, όπως ο Επίτιμος πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας, κ. Εσδράς Μωϋσής, αλλά και φορείς όπως ο Σύλλογος Φίλων του Σιδηροδρόμου Λάρισας.
Στην έκθεση αναφέρουμε ενδεικτικά ακόμη, ότι εκτίθενται κράνη ( ελληνικό, βρετανικό κ.α.), ξιφολόγχες, γραφομηχανές, σαμάρι ίππου, παγούρια, κύπελλα, αντίγραφα αντιστασιακού Τύπου, αντικείμενα συμμαχικού στρατού κ.λ.π.
Ανθρώπινες ιστορίες
Συγκλονιστικές είναι οι μαρτυρίες που συνοδεύουν καθένα από τα αντικείμενα του Μουσείου που εκτίθενται, όπως η «χειροκίνητη αριθμομηχανή», η οποία ανήκε σε έναν Ιταλό επιλοχία που μετά τη συνθηκολόγηση της χώρας του, (Σεπτέμβριος 1943), φυγαδεύτηκε από τους Έλληνες στο βουνό και ενώθηκε με τους αντάρτες.
Ένα από τα κράνη, ανήκε σε Γερμανό σαμποτέρ, τον οποίο σκότωσαν συμμαχικά αεροπλάνα στο Αρμένιο, ενώ η μία γραφομηχανή χρησιμοποιήθηκε στην 1η Πανθεσσαλική συνδιάσκεψη των ανταρτών στην Καστανιά Καλαμπάκας, τον Ιούνιο του 1943 και τόσα άλλα…
Υπάρχουν ακόμη αντικείμενα, τα οποία προς το παρόν δεν εκτίθενται, όπως το αρχείο του Μίμη Τάσου (Μπουκουβάλα) και του Πέτρου Ανταίου, για τα οποία αναμένεται να γίνει ψηφιακή επεξεργασία στο μέλλον, για να είναι προσβάσιμα στο κοινό.
Ειδικές κατασκευές
Για την επίτευξη των στόχων της έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν διάφορα ερμηνευτικά μέσα. Αναπτύχθηκαν ποικίλων μορφών εκθέματα (κολάζ, επιτραπέζιες δραστηριότητες κ.λ.π.) μέσω των οποίων οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν περισσότερα για την Εθνική Αντίσταση, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους.
Στην υπάρχουσα έκθεση χρησιμοποιείται η τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, για την παρουσίαση ιστορικών γεγονότων.
Προτάσεις για τα επόμενα βήματα
Στις προτάσεις για τα επόμενα βήματα του Μουσείου, εντάσσονται: Ψηφιοποίηση της συλλογής, καταγραφή μαρτυριών ανθρώπων που έλαβαν μέρος στην Αντίσταση, συνεργασία με άλλα μουσεία με το ίδιο θέμα, δημιουργία διαδικτυακού ιστοχώρου, ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων για σχολεία, αναγνώριση του Μουσείου από το ΥΠ.ΠΟ. κ.λ.π.
Η «Πυριτιδαποθήκη»
Το Μουσείο φιλοξενείται σε ένα ιστορικό κτίριο, μετά την αναστήλωση της παλαιάς Πυριτιδαποθήκης, το κτίριο δηλαδή των παλαιών φυλακών της Λάρισας, που βρίσκεται επί της οδού Ιουστινιανού και συγκεκριμένα στον αύλειο χώρο του σχολικού συγκροτήματος του 5ου Γυμνασίου – Λυκείου της πόλης,( περιοχής σταθμού Λάρισας), είναι κτίσμα του 18ου αιώνα και χαρακτηρίστηκε διατηρητέο – ιστορικό από το 1985.
Η μελέτη και εκτέλεση των εργασιών, είχε εγκριθεί από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και κατασκευάστηκε υπό την εποπτεία της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Περιγραφή του κτιρίου
Το ισόγειο κτίριο διαστάσεων 17,5m x 20m είναι κατασκευασμένο, λόγω της παλαιάς χρήσης ως Πυριτιδαποθήκης με εξαιρετικά παχείς τοίχους σε διπλή σειρά, πάχους ο καθένας 1,30m. Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται περιμετρικός διάδρομος πλάτους 0,80m στις πλευρές μήκους 20m και 1,90m στην πρόσοψη και στην πίσω πλευρά.
Εσωτερικά το κτίριο, κατά το μήκος του, χωρίζεται με τοίχο πάχους 1.30m σε δύο θολωτούς χώρους. Οι δύο θολωτές αίθουσες είναι διαστάσεων 4,65m x 11,80m και 4,40m x 1,80m αντίστοιχα.
Στους εσωτερικούς τοίχους, εδράζονται θολωτή και ημιθολωτή κατασκευή στους διαδρόμους.
Το κτίριο φέρει ξύλινη δίριχτη στέγη και η κεντρική είσοδος της πρόσοψης – η μοναδική είσοδος στο κτίριο – έχει πλάτος 1,10m. Στην εξωτερική περιμετρική τοιχοποία υπάρχουν συνολικά 12 παράθυρα (4 στην πρόσοψη, 4 στην πίσω όψη και από 2 σε κάθε εγκάρσια πλευρά).
Παρεμβάσεις αναστήλωσης
Στόχος της αναστήλωσης – διαμόρφωσης του κτιρίου ήταν η αποκατάστασή του με παράλληλη ενίσχυση της αντοχής του.
Οι παρεμβάσεις που έγιναν, δεν αλλοίωσαν τη μορφή και τον τρόπο κατασκευής του κτιρίου καθώς και τα υλικά κατασκευής.
– Εξωτερικά οι όψεις του κτιρίου παρέμειναν ανεπίχριστες ώστε να διατηρηθούν τα ορατά στοιχεία του μνημείου.
– Αποκαταστάθηκαν τόσο οι εσωτερικοί όσο και οι εξωτερικοί τοίχοι.
– Το δάπεδο επιστρώθηκε με κεραμικά πλακίδια φυσικής απόχρωσης.
– Η παλαιά στέγη του κτιρίου καθαιρέθηκε και ανακατασκευάστηκε.
– Τα εξωτερικά και εσωτερικά κουφώματα είναι ξύλινα και τα υπάρχοντα κιγκλιδώματα συντηρήθηκαν.
– Η πόρτα εισόδου είναι ξύλινη και φέρει εσωτερική χαλύβδινη ενίσχυση για λόγους ασφαλείας.
Συμμετέχοντες
Για την μελέτη και επίβλεψη του έργου, εργάστηκαν:
Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών: Διεθ. Ασημίνα Αϊβαλιώτου αρχ..μηχ.
Τμήμα Νέων Έργων: Προϊστ. Γιοβρή Ευαγγελία αρχ. Μηχ.
Μελέτη -Επίβλεψη: Λιακοπούλου Αθηνά αρχ. Μηχ., Καρανίκα Κων/να πολ. Μηχ., Ρωμανάσου Σοφία πολ. Μηχ..
Τμήμα Η/Μ: Προϊστ. Χατζίκος Δημ. ηλεκτρ., Μελέτη -επίβλεψη: Συναπάλου Αναστασία μηχ/γος, μηχ.
Διεύθ. Γεωτεχνικών Υπηρεσιών: Διευθ. Παπαδόπουλος Χαράλαμπος γεωπ.
Τμήμα Μελετών & Περιβαλλοντικών Επεμβάσεων:
Προϊστ.: Μπεργιάννη Χρυσάνθη Τ.Ε. Γεωπ.
Εξωτερικοί Συνεργάτες
Στατική Μελέτη: Καλλινός Ευάγγελος πολ. Μηχ.
Μουσειολογική Μελέτη: Σταυρακάκη Ευγενία Μους/γος
Σχεδιασμός& Εφαρμογή Σήμανσης – Επικοινωνίας: Δημιουργικό Γραφείο «Μουτζούρα»
Ανάδοχος: «Κιων Κατασκευαστική ΑΤΕ»
Το έργο εκτελέστηκε υπό την εποπτεία της 7ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Προϊστ. Ντίνα Ασπασία αρχ/γος, Μελέτη- Επίβλεψη Βλαχοστέργιος Ιωάννης Δρ. Αρχ.- αναστηλωτής.
Πληροφορίες-στοιχεία
* Η αναστήλωση της παλιάς πυριτιδαποθήκης έγινε από το Δήμο Λαρισαίων και μετά από διαρκή αγώνα και με τη σημαντική συμβολή των Εταιρειών Συλλογής Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων, το έργο ολοκληρώθηκε.
Φορέας υλοποίησης του έργου ήταν ο Δήμος Λαρισαίων , η συνολική δαπάνη ανήλθε στα 683.000 ευρώ και ένα τμήμα της προήλθε από το πρόγραμμα «Θησέας» και το υπόλοιπο ποσό από πόρους του Δήμου.
Την τεχνική μελέτη του έργου ανέλαβε η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Λαρισαίων, στάδια της οποίας εγκρίθηκαν από την 7η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και το Υπουργείο Πολιτισμού.
Το Μουσείο, σύμφωνα με τη δημοτική αρχή θα είναι επισκέψιμο και το πρόγραμμα λειτουργίας θα ανακοινωθεί από το Δήμο.
Το Μουσείο εποπτεύεται από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και Φορέας Διαχείρισης του είναι ο Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Λαρισαίων (ΠΟΔΛ).
