Εξαιρετικά σημαντικό επιστημονικό γεγονός, πανελλαδικής εμβέλειας, και πεδίο γόνιμου προβληματισμού πάνω στην ελληνική γλώσσα αναμένεται να αποτελέσουν τα φετινά 4α «Τζαρτζάνεια» που θα πραγματοποιηθούν στις 7, 8 και 9 Δεκεμβρίου στον Τύρναβο.
Αυτό ήταν το μήνυμα της συνέντευξης τύπου που δόθηκε στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου, από τον Περιφερειάρχη Θεσσαλίας κ. Κ. Αγοραστό, την Αντιπεριφερειάρχη Λάρισας κ. Ρένα Καραλαριώτου, τον Δήμαρχο Τυρνάβου κ. Νικ. Μαλάκο, τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας δήμου Τυρνάβου κ. Δημ. Χαλούλη και το μέλους του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Λάρισας κ. Ράνια Βερέμη, με αφορμή το φετινό 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ελληνική Γλώσσα «Αχιλλέας Τζάρτζανος» που ξεκινά την ερχόμενη Παρασκευή στο «Εμμανουήλειο Πνευματικό Κέντρο» Τυρνάβου.
Το συνέδριο, με θέμα «Οι γεωγραφικές και κοινωνικές ποικιλίες της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και η παρουσία τους στην εκπαίδευση», διοργανώνεται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας – Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας και τον Δήμο Τυρνάβου, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ν. Λάρισας και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Εργαστήριο Μελέτης, Διδασκαλίας, Διάδοσης της Ελληνικής Γλώσσας του ΠΤΔΕ), ενώ τελεί και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Είκοσι εισηγητές και δύο προσκεκλημένοι ομιλητές από όλα τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας, αλλά και από το Πανεπιστήμιο της Κύπρου, θα αναπτύξουν τις επιστημονικές τους θέσεις πάνω στη Νέα Ελληνική Γλώσσα, καταστώντας για ένα τριήμερο την περιοχή μας και ειδικότερα τον Τύρναβο, επίκεντρο γόνιμου φιλολογικού προβληματισμού.
Ειδικότερα, οι ομιλητές θα καλύψουν ένα ευρύ πεδίο θεμάτων που αναφέρονται στις ποικιλίες, γεωγραφικές και κοινωνικές, της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και θα προτείνουν διδακτικές προτάσεις αξιοποίησης τους στην τάξη.
Αναφερόμενος στους σκοπούς του συνεδρίου, και αφού εξήρε την προσωπικότητα του Αχιλλέα Τζάρτζανου, ο Περιφερειάρχης κ. Αγοραστός, τόνισε χαρακτηριστικά: «Είναι σημαντικό, μέσα από τις επιστημονικές εισηγήσεις του συνεδρίου, να ανατρέψουμε την κακοποίηση και υποβάθμιση της ελληνικής γλώσσας, την έλλειψη σεβασμού στη γλωσσική παράδοση, στις ρίζες, στον εθνικό πολιτισμό μας. Σε μια εποχή όπου η διατήρηση της ιστορικής μνήμης αποτελεί το ισχυρότερο όπλο για τη διεκδίκηση μιας δυναμικής θέσης στο μέλλον, τέτοιες εκδηλώσεις πιστεύω ότι αποτελούν ένα χειροπιαστό παράδειγμα διατήρησης της ιστορικής μας κληρονομιάς, διότι ο πολιτισμός και οι παραδόσεις μας είναι ότι καλύτερο διαθέτει ο τόπος, διότι η ελληνική γλώσσα είναι το πιο σημαντικό στοιχείο συνέχειας του ελληνισμού, διότι η γλώσσα είναι ο πολιτισμός μας, είναι η ιστορία μας, είναι η σκέψη μας, είναι η νοοτροπία μας, είναι η ταυτότητά μας. Πάνω απ’ όλα, η γλώσσα είναι αξία».
Το λόγο στη συνέχεια πήρε η Αντιπεριφερειάρχης Λάρισας κ. Καραλαριώτου, η οποία ανέφερε συγκεκριμένα: «Το φετινό γλωσσολογικό συνέδριο «Τζαρτζάνεια» έχει για εμάς ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού ήταν κι ένα «στοίχημα» που θέλαμε να κερδίσουμε απέναντι σε αυτούς που πίστευαν ότι λόγω οικονομικής κρίσης δεν θα πραγματοποιούνταν. Ως Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας δίνουμε το «στίγμα» μας σε ότι αφορά στον πολιτισμό στην περιοχή μας. Υποστηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις δράσεις που έχουν να κάνουν με την ενίσχυση της πλούσιας πνευματικής κληρονομιάς του νομού μας και της κουλτούρας μας. Και με τον όρο «κουλτούρα» εννοούμε καλλιέργεια και παιδεία. Στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω μια πλειάδα πνευματικών ανθρώπων που άφησαν τα πανεπιστημιακά τους έδρανα για να έλθουν εδώ και να μας τιμήσουν με τις ανακοινώσεις τους πάνω στο τεράστιο ζητούμενο –που αποτελεί και το θέμα του Συνεδρίου μας-, δηλαδή, στο μέλλον της ελληνικής γλώσσας στον 21ο αιώνα. Έχει όμως μεγάλη σημασία να παρευρεθεί στο συνέδριο όχι μόνο η φιλολογική κοινότητα, αλλά και όλοι οι συμπολίτες μας, για να ακούσουν τις πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις για τη γλώσσα μας και να τιμήσουν στο πρόσωπο του μεγάλου μας Αχιλλέας Τζάρτζανου, τον πολύ αξιόλογο πνευματικό και πολιτιστικό πλούτο της περιοχής μας».
Στη συνέχεια, ο Δήμαρχος Τυρνάβου κ. Μαλάκος, τόνισε: «Ο Τύρναβος αποτέλεσε μία σημαντική κοιτίδα πολιτισμού και γέννησε πολύ σημαντικούς ανθρώπους. Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος ήταν ένας πραγματικός δάσκαλος, ένας «εξερευνητής» της ελληνικής γλώσσας, που ξεκίνησε από τον Τύρναβο και μεγαλούργησε. Έχουμε ιερό καθήκον να τιμούμε τον Αχιλλέα Τζάρτζανο και στο πρόσωπό του να τιμούμε την ελληνική γλώσσα που είναι η «μήτρα» του πολιτισμού».
Τέλος, η κ. Βερέμη αναφέρθηκε στις εισηγήσεις του συνεδρίου, τονίζοντας ότι ένα κομμάτι τους αφορά σε θέματα καθαρά γλωσσολογικού ενδιαφέροντος, ωστόσο ένα μεγάλο μέρος αυτών έχει να κάνει με την παρουσία της γλώσσας στην εκπαίδευση και προς αυτή την κατεύθυνση κάλεσε τους εκπαιδευτικούς να αγκαλιάσουν τις εργασίες του συνεδρίου, καθότι θα αποκομίσουν πολύ χρήσιμα πρακτικά οφέλη για το καθημερινό εκπαιδευτικό τους έργο στην τάξη.
Θεσμός τα «Τζαρτζάνεια»
Τα «Τζαρτζάνεια» είναι μια συνάντηση γλωσσολογικού προσανατολισμού, που διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 2006, με πρωτοβουλία φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης (Νομαρχία Λάρισας, Δήμος Τυρνάβου), του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Λάρισας και με συνδιοργανωτή το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, προς τιμήν του Αχιλλέα Τζάρτζανου. Με διετή ρυθμό (2006, 2008, 2010) πραγματοποιήθηκαν ήδη τρία συνέδρια στα οποία συμμετείχαν καταξιωμένοι ομιλητές μετά από πρόσκληση.
Τα φετινά «Τζαρτζάνεια» προσεγγίζουν το αρκετά παραγνωρισμένο θέμα της γλωσσικής ποικιλότητας της Νέας Ελληνικής. Φιλοδοξία των διοργανωτών είναι, αποτίνοντας φόρο τιμής στον Αχιλλέα Τζάρτζανο, να φέρουν σε επαφή ενδιαφερόμενα μέλη της ερευνητικής και της εκπαιδευτικής κοινότητας δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για γόνιμο επιστημονικό διάλογο, ώστε να διερευνηθεί η γλωσσική ποικιλότητα, η φύση των γλωσσικών επιλογών των ομιλητών/-τριών της Νέας Ελληνικής.
Για τη φετινή διοργάνωση, αποφασίστηκε το Συνέδριο να ανοίξει περισσότερο στην ερευνητική, γλωσσολογική κοινότητα και να ακολουθηθεί η διαδικασία υποβολής περιλήψεων για εισηγήσεις, οι οποίες θα κριθούν από την Επιστημονική Επιτροπή.
Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος
Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος, γόνος μιας φτωχής τυρναβίτικης οικογένειας, κατάφερε να διακριθεί ως μία κορυφαία προσωπικότητα στο χώρο των γραμμάτων και του πνεύματος.
Υποστήριζε τη χρήση της κοινής ομιλουμένης ελληνικής γλώσσας, της δημοτικής
Ήταν φιλόλογος, ήταν γλωσσολόγος, ήταν εκπαιδευτικός, ένας μεγάλος «δάσκαλος», με την ουσιαστική και διαχρονική έννοια της λέξης, αφού το έργο του, στο σύνολό του, ακόμη και σήμερα αποτελεί «σημείο αναφοράς» για τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας
Στο τεράστιο επιστημονικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό του έργο, το φιλολογικό, το γλωσσολογικό και διδακτικό, διαβάζει κανείς τον πολιτισμό της Ελλάδας.
Πρόγραμμα Συνεδρίου
Το αναλυτικό πρόγραμμα του συνεδρίου είναι το ακόλουθο:
• Παρασκευή 7-12-2012
17.00 -18.00 Προσέλευση –Εγγραφές
18.00 – 18.30 Χαιρετισμοί –Κήρυξη έναρξης από τον Δήμαρχο Τυρνάβου
Προεδρείο: Θωμάς Μπεχλιβάνης, Ιουλία Κανδήλα
18.30-19.30: Διαλεκτικός πλούτος και πολιτιστική κληρονομιά.
Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών (προσκεκλημένη ομιλήτρια)
19.30-19. 50: Οι νεοελληνικές διάλεκτοι στη γλωσσική διδασκαλία: δυνατότητες και προοπτικές. Ειρήνη Κορρέ, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης,
19.50 -20.10: Το ιδιωματικό υπόβαθρο της Κοινής Νεοελληνικής.
Νικόλαος Παντελίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
20.10 -20.30: Είναι τα ιδιώματα των Βορείων Σποράδων θεσσαλικά ιδιώματα;
Σταμάτης Μπέης, Ερευνητής, Ακαδημία Αθηνών ΚΕΝΔΙ,
Ευγενία Μαγουλά, Επίκουρη Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ, ΕΚΠΑ
20.30-21.00 Ερωτήσεις –Συζήτηση
• Σάββατο 8-12-2012 (πρωινές συνεδρίες)
Προεδρείο: Μαριάνθη Μακρή –Τσιλιπάκου, Κώστας Ντίνας
10.00-10.20: Η μετάφραση ως μέσο διάχυσης γλωσσικής ιδεολογίας αναφορικά με το θεσσαλικό ιδίωμα. Ευάγγελος Κουρδής, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΑΠΘ
10.20-10.40: Οι Έλληνες μετανάστες στη Σουηδία και ο γλωσσικός κώδικάς τους.
Μάγδα Βίτσου, Νηπιαγωγός, Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Πασχάλης Δήμου, Δάσκαλος – Διευθυντής 30ού Δ. Σχ. Βόλου, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΠΤΔΕ, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
10.40-11.00: Ο νεανικός συντομευμένος λόγος ως κοινωνική ποικιλότητα: αναγνώριση, χρήση, λειτουργικότητα. Ρούλα Κίτσιου, Υποψήφια Διδάκτωρ ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Γιώργος Ανδρουλάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
11.00 -11.30: Συζήτηση –Ερωτήσεις
11.30 -12.00: Διάλειμμα
Προεδρείο: Γεωργία Ανδρέου, Ναπολέων Μήτσης
12.00 -13.00 Διαστάσεις κοινωνικής ποικιλότητας: κοινότητα και άτομο. Μαριάνθη Μακρή-Τσιλιπάκου – καθηγήτρια Α.Π.Θ. (προσκεκλημένη ομιλήτρια)
13.00 -13.20: Γλωσσική/ σημειωτική ποικιλότητα και πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των μαθητών. Δημήτρης Κουτσογιάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, Α.Π.Θ. Περικλής Πολίτης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε., ΑΠΘ
13.20 – 13.40: Γλωσσική ποικιλότητα σε δύο είδη γραπτών κειμένων εφήβων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου. Γεωργία Ανδρέου, Καθηγήτρια ΠΤΕΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Μαρία Λιάκου, Υποψήφια διδάκτωρ ΠΤΕΑ, Πανεπιστήμιο
13.40 -14.00: Συζήτηση –Ερωτήσεις
Απογευματινές συνεδρίες
Προεδρείο: Δημήτρης Παπαζαχαρίου –Αγγελική Ράλλη
16.30 – 16.50: Διαλεκτική συρρίκνωση και κοινωνιογλωσσικές παράμετροι: Η περίπτωση του ιδιώματος των Βεντζίων Γρεβενών. Νικόλαος Ντάγκας, Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Εσπερινό Γυμνάσιο Πολυγύρου
16.50-17.10: Η σχέση κοινωνικών παραγόντων και φωνητικής πραγμάτωσης των φθόγγων: Ο σχεδιασμός μιας έρευνας. Θεοφανώ Χρίστου, Υποψήφια Διδάκτωρ, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Εργαστηριακή Συνεργάτιδα
17.10-17.30: Η μορφολογική ποικιλότητα στα σχολικά εγχειρίδια της Γραμματικής.
Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
17.30-18.00 Συζήτηση –Ερωτήσεις
18.00 -18.30 Διάλειμμα
Προεδρείο: Αργύρης Αρχάκης, Μάρω Κακριδή –Ferrari
18.30-18.50: Συγκλίσεις και αποκλίσεις στην κειμενογλωσσική συμπεριφορά αυτοχθόνων και αλλοδαπών μαθητών/τριών. Αργύρης Αρχάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Ανθίππη Δούκα, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
18.50-19.10: Απεικονίσεις των κοινωνικών διαλέκτων στην τηλεοπτική σειρά Εργαζόμενη γυναίκα: Πρόταση διδακτικής αξιοποίησης των κοινωνιολέκτων στο πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας. Ελένη Γκαντιά, Φιλόλογος – Νηπιαγωγός, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Παιδαγ. Τμ. Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας, Ελένη Εξαρχοπούλου, Φιλόλογος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Παιδαγ. Τμ. Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας
19.10- 19.30: Η επίδραση της κοινωνικής θέσης στην κατανόηση καθημερινών γραπτών κείμενων σε μαθητές που βρίσκονται στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Κώστας Γκαραβέλας, Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, επιστημονικός συνεργάτης ΤΕΙ Ηπείρου
19.30 – 20.00 Συζήτηση –Ερωτήσεις
• Κυριακή 9 -12- 2012
Προεδρείο: Αναστάσιος Μάτος – Ράνια Βερέμη
10.00 -10.20 Η θέση των διαλέκτων στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ένα παράδειγμα αξιοποίησης της ποντιακής. Βασίλης Συμεωνίδης, Φιλόλογος 3ο Γενικό Λύκειο Δράμας
10.20- 10.50: Γλωσσική ποικιλία και γραμματική διδασκαλία: Απόπειρα καθορισμού των όρων και των ορίων για τη σύνταξη μιας σύγχρονης γραμματικής επικοινωνιακού τύπου. Ναπολέων Μήτσης, Καθηγητής ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Μαρία Παραδιά, Σχολική Σύμβουλος Δ.Ε.
10.50-11.10: Διδακτική αξιοποίηση του θεσσαλικού ιδιώματος. Κώστας Δ. Ντίνας, Καθηγητής, Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Ελένη Σωτηρίου, Υποψήφια Διδάκτωρ ΠΤΝ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
11.10 -11.30: Συζήτηση –Ερωτήσεις
11.30- 12.00: Τιμητική εκδήλωση –Βράβευση Γεωργίου Καλακαλά, γλύπτη και καθηγητή ΑΣΚΤ από τον Δήμο Τυρνάβου.
12.00 -12.15 Διάλειμμα
Προεδρείο: Στέλλα Νταβαρούκα – Δημήτρης Χαλούλης
12.15- 12.35: Ψευδόφιλες λέξεις μεταξύ της κοινής νέας ελληνικής γλώσσας και της κατωιταλικής διαλέκτου στα σχολικά εγχειρίδια της Κάτω Ιταλίας. Δημήτριος Σταφίδας, Δάσκαλος, Πανεπιστήμιο Innsbruck, Θεοδώρα Αραμπατζή, Δασκάλα, Διεθνής Βιβλιοθήκη
12.35-12.55: Έρευνα 20 ψευδόφιλων λέξεων μεταξύ κοινής νέας ελληνικής και κυπριακής στο γυμνάσιο. Μαριάννα Κατσογιάννου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Νάντια Χατζοπούλου, Υποψήφια Διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Κύπρου
12.55 -13.15: Συζήτηση –Ερωτήσεις
13.15-14.00 Λήξη – Απολογισμός: Μ. Κακριδή- Φερράρι, Δ. Παπαζαχαρίου, Γ. Ανδρουλάκης, Α. Μάτος.
