Το Nobel Χημείας για το 2020 μας κάνει να ξαναθυμηθούμε τη δυναμική που έχουν οι τεχνολογίες γενετικής μηχανικής με απώτερο σκοπό τη βιώσιμη γεωργία και παραγωγή τροφής στην Ευρώπη.
Το πρόσφατο Nobel Χημείας όχι μόνο μας υπενθυμίζει τη σημασία της επιστήμης και των εφαρμογών της στην καθημερινότητα μας αλλά μας προτρέπει να ξανανοίξουμε ένα διάλογο για τη χρήση και εφαρμογή των τεχνολογιών γενετικής μηχανικής σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η Emmanuelle Charpentier και η Jennifer Doudna, οι δύο ερευνήτριες που βραβεύτηκαν με το Nobel Χημείας για το 2020, είναι δύο από τους πρωτοπόρους επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από την επαναστατική ανακάλυψη των «γενετικών ψαλιδιών» με το όνομα CRISPR/Cas9. Το σύστημαCRISPR/Cas9 υφίσταται εκ φύσεως στα βακτήρια παίζοντας κομβικό ρόλο στο ανοσοποιητικό τους σύστημα για την αντιμετώπιση των ιών. Η πρωτεΐνη Cas9 είναι ένα ένζυμο που δρα ως ένα ζευγάρι «μοριακών ψαλιδιών», ικανών να κόψουν τις αλυσίδες του DNA, μόνο όταν αναγνωρίσουν μία ειδική αλληλουχία DNAσε μία περιοχή-στόχο. ΜόλιςτοDNAκοπεί, οιερευνητέςεκμεταλλεύονται το ενδογενές σύστημα επιδιόρθωσης DNAτου κυττάρου, ώστε να αλλάξουν, να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν τμήματα γενετικού υλικού.
Όπως αναφέρει και ο ClaesGustafsson, ο Πρόεδρος της επιτροπής για την απονομή του NobelΧημείας, «υπάρχει μία τεράστια δυναμική σε αυτό το γενετικό υλικό, που μας επηρεάζει όλους. Δενέχειφέρειτηνεπανάστασημόνοστηβασική έρευνα, αλλά αναμένεται να φέρει πρωτοποριακές ιατρικές θεραπείες και καινοτόμες καλλιέργειες φυτών»
Σήμερα, την Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων (WorldFoodDay), oφείλουμε να σκεφτούμε τον κομβικό ρόλο αυτών των νέων τεχνολογιών στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (GreenDeal) για βιώσιμη γεωργία και παραγωγή τροφής. Ο πλανήτης μας είναι αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες προκλήσεις λόγω του αυξανόμενου, ευμαρούς παγκόσμιου πληθυσμού ενώ παράλληλα η βιοποικιλότητα ελαττώνεται με τρομακτικούς ρυθμούς και η μέση θερμοκρασία της Γης συνεχίζει να ανεβαίνει. Γιανααντιμετωπίσουμεαυτέςτιςπροκλήσεις, οφείλουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και ζούμε, να επενδύσουμε στη γνώση και να διευκολύνουμε τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών. Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι η γεωργία και η παραγωγή τροφής πρέπει να γίνουν πιο βιώσιμες. Εκτός αυτών, για να ανακάμψουμε, βιώσιμα και παραγωγικά, από την κρίση που προκάλεσε η COVID-19, οφείλουμε να αναπτύξουμε τη γεωργία με μεγαλύτερη αυτονομία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το σύστημα CRISPR και η γενετική βελτίωση ακριβείας, αποτελούν πολύ σημαντικές προσθήκες στην υπάρχουσα εργαλειοθήκη μας, ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις παγκόσμιες προκλήσεις με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το CRISPR εμφανίζει μία πληθώρα εφαρμογών, όπως την αύξηση της βιοποικιλότητας στην πρωτογενή παραγωγή, τη μείωση της χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, την ανάπτυξη και προώθηση νέων βιοδιεργασιών και νέων προϊόντων, την διασφάλιση της ποιότητας και υγιεινής τροφίμων και πολλά άλλα.
Η ικανότητα και η δυνατότητα μας να χρησιμοποιούμε τη γονιδιωματική μηχανική είναι κομβικής σημασίας για την ευημερία και επισιτιστική ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών. Επιστήμονες και ερευνητές της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής OMIC–Engine: Συνθετική Βιολογία με έμφαση στον Αγροδιατροφικό Τομέα, χρησιμοποιούν ενεργά αυτή την τεχνολογία σε μία πληθώρα διαφορετικών οργανισμών, συμβάλλοντας στην επιστημονική ανάπτυξη και καινοτομία. Επιπρόσθετα, το Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ανήκει στο Ευρωπαϊκό δίκτυο για τη Βιώσιμη Γεωργία μέσα από τη Γονιδιωματική Μηχανική (EU–SAGE), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερους από 132 ευρωπαϊκούς ερευνητικούς φορείς, με στόχο να παρέχουν ενημέρωση για τη γονιδιωματική μηχανική. Παράλληλα, το δίκτυο προάγει την ανάπτυξη ευρωπαϊκών πολιτικών που θα επιτρέψουν τη χρήση της γονιδιωματικής μηχανικής για βιώσιμη γεωργία και παραγωγή τροφίμων.
