Παρακολουθώντας τις εκλογικές αναμετρήσεις στη γηραιά ήπειρο, δύσκολα κάποιος θα διαφωνήσει ότι η Ευρώπη έχει εισέλθει σε μια φάση σοβαρών αναταράξεων και αναπροσαρμογών, το αποτέλεσμα των οποίων θα διαμορφώσει τη νέα φυσιογνωμία της. Ποια θα είναι αυτή, είναι ακόμη άδηλο, καθώς θα εξαρτηθεί από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες.
Αναθεωρητισμοί
Ο πρώτος παράγων είναι αναμφίβολα η εμβάθυνση της κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Το τεράστιο κενό σε αυτόν τον τομέα ήταν εμφανές εδώ και καιρό, όπως στην περίπτωση της διαχείρισης της αραβικής άνοιξης στην Μέση Ανατολή και στην Βόρεια Αφρική. Αν και οι περιοχές αυτές γειτνιάζουν με τον ευρωπαϊκό χώρο, η Ε.Ε. έπαιζε περισσότερο τον ρόλο του παρατηρητή στα τεκταινόμενα, αφήνοντας άλλες δυνάμεις του διεθνούς συστήματος να κάνουν «παιχνίδι». Το πρόβλημα, όμως, κορυφώθηκε με την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία. Αφενός, η Ε.Ε., ενώ ήταν ένα ζήτημα που διαδραματιζόταν στη δική της αυλή, δεν επέδειξε την αποφασιστική εκείνη παρέμβαση που θα επέβαλε μια διπλωματική λύση, βάσει και των αποφάσεων του Μινσκ. Αφετέρου, όταν η Ρωσία εισέβαλε στα ουκρανικά εδάφη η Ε.Ε. πιάστηκε στον ύπνο, ενώ αποκαλύφθηκε η καθυστέρηση στην αμυντική της θωράκιση. Κάτι που εμάς, ως Ελλάδα, τουλάχιστον μας επηρεάζει άμεσα, καθώς αντιμετωπίζουμε τη διαρκή τουρκική απειλή. Μια ισχυρή και ξεκάθαρη ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική θα αποτελούσε στοιχείο αποτροπής στις επιθετικές απόπειρες των αναθεωρητικών δυνάμεων και σταθερότητας του διεθνούς συστήματος.
Κοινωνικές ανισότητες
Ο δεύτερος κρίσιμος παράγων για την υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκή πραγματικότητα είναι ο οικονομικός. Η Ε.Ε. οφείλει να ενισχύσει την παραγωγικότητά της, μειώνοντας την εξάρτησή της από τρίτες χώρες. Τα πρώτα στάδια της παγκοσμιοποίησης είχαν ως αποτέλεσμα την μεταφορά του κέντρου της παραγωγικής δραστηριότητας κυρίως στην ανατολή. Η Ευρώπη κατέστη ο ιδανικός χώρος κατανάλωσης εισαγόμενων προϊόντων. Το μοντέλο αυτό όμως δεν έχει διάρκεια. Όποιος δεν παράγει δεν μπορεί να κρατήσει το βιοτικό του επίπεδο σταθερό. Είναι κάτι που και εμείς στην Ελλάδα το διδαχθήκαμε με πικρό τρόπο, μετά την χρεωκοπία του 2010. Αυτό, μάλιστα, ισχύει τόσο για την βιομηχανία όσο και για τον πρωτογενή τομέα, ο οποίος σε ολόκληρη την Ε.Ε. δέχεται, λόγω ανευθυνότητας και ιδεοληψίας των αρμοδίων, αδικαιολόγητα πλήγματα. Παράλληλα, απαιτείται δικαιότερη κατανομή του παραγόμενου πλούτου και μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά και των ανισοτήτων μεταξύ των κρατών-μελών. Η μεσαία τάξη, που συνιστά την ραχοκοκαλιά της κοινωνικής δομής, όσο βλέπει να μειώνεται η οικονομική της δύναμη και αυξάνεται η αβεβαιότητα για το αύριο, τόσο θα αναζητά πολιτικές λύσεις στα άκρα.
Δημογραφικό – Μεταναστευτικό
Ο τρίτος παράγων είναι το δημογραφικό και το μεταναστευτικό. Η Ευρώπη γερνά και συρρικνώνεται. Οι νέοι δεν κάνουν οικογένεια. Είτε από προσωπική επιλογή, είτε λόγω της οικονομικής στενότητας. Κοινωνίες, όμως, χωρίς νέους δεν έχουν αύριο. Γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν να δίνονται τεράστια κονδύλια σε δράσεις που είναι δευτερεύουσας ή και τριτεύουσας σημασίας, επειδή το επιθυμούν κάποια συμφέροντα, και να μην χρηματοδοτείται γενναία η δημιουργία οικογένειας και η τεκνοποιία. Από την άλλη, λύση δεν είναι η ανεξέλεγκτη μετανάστευση. Αποδείχθηκε περίτρανα σε όλες τις χώρες που δέχθηκαν μεγάλους μεταναστευτικούς πληθυσμούς, ότι η ένταξη και η αφομοίωση πλήθους μεταναστών, ιδιαίτερα μουσουλμάνων, δεν είναι κάτι αυτονόητο. Αντιθέτως, προκαλείται κοινωνικός κατακερματισμός, γκετοποίηση, όξυνση των εσωτερικών αντιθέσεων με, επιπλέον, πολιτισμική και θρησκευτική χροιά.
Απουσία οράματος
Ο τέταρτος παράγων είναι ο ιδεολογικός. Ποιο είναι το όραμα της Ευρώπης που ανατέλλει; Κάποιοι κύκλοι κινούνται τα τελευταία χρόνια με ιδεοληπτική εμμονή επιθυμώντας να ισοπεδώσουν οτιδήποτε πολύτιμο μας έχει χαρίσει η ευρωπαϊκή κληρονομιά. Από τον αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό μέχρι την χριστιανική παράδοση. Φαίνεται να γίνεται μια προσπάθεια επιβολής συγκεκριμένων αντιλήψεων, όπως αυτές της woke κουλτούρας και της κουλτούρας της ακύρωσης. Στο πλαίσιο αυτό παραμερίζονται όλες οι παραδοσιακές ταυτότητες για να επιβληθούν αυθαίρετα άλλες. Η προσπάθεια αυτή σοκάρει τους Ευρωπαίους που δεν επιθυμούν να απαρνηθούν την ταυτότητά τους, εντείνει τις φυγόκεντρες τάσεις και υπονομεύει την ευρωπαϊκή ενότητα.
Η Ευρώπη, επομένως, βρίσκεται σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Πρέπει να απαντήσει δυναμικά και ταυτόχρονα με οξυδέρκεια σε πολλές προκλήσεις. Άλλως, ο κίνδυνος να ματαιωθεί το ευρωπαϊκό όνειρο των Αντενάουερ, Ντε Γκωλ, Κωνσταντίνου Καραμανλή είναι υπαρκτός. Και αυτοί που θα ζημιωθούν περισσότερο από όλους αν -ο μη γένοιτο- συμβεί, θα είναι οι λαοί της Ευρώπης.
Ο Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας, πρώην υπουργός.
