Διαβούλευση με θέμα τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας πραγματοποιήθηκε σήμερα στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου μετά από πρωτοβουλία του περιφερειάρχη Θεσσαλίας.
Στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60 της Ε.Ε. η Πολιτεία δρομολόγησε την κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης (Σ.Δ.) των υδατικών διαμερισμάτων Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Από το τέλος του προηγούμενου έτους (2011) έως σήμερα, πραγματοποιήθηκαν ποικίλες εκδηλώσεις ενταγμένες στην προβλεπόμενη διαδικασία διαβούλευσης, με πρωτοβουλία και συμμετοχή πολλών φορέων και επιστημόνων.
Οι προτάσεις και οι θέσεις των Θεσσαλών που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της σύσκεψης έχουν ως εξής:
1. Γεωργία
Σήμερα, ο πρωτογενής τομέας έχει τις δυνατότητες να συμβάλλει στην αυτάρκεια διατροφικών προϊόντων, δημιουργώντας ταυτόχρονα και προϋποθέσεις εξόδου από την κρίση. Δεδομένου ότι η γεωργική ανάπτυξη σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με το υδατικά διαθέσιμα, προτάθηκε να μην γίνουν αποδεκτές οι προτάσεις για τη Θεσσαλία που (μέσα από τα Σχέδια Διαχείρισης αλλά και από άλλες πλευρές) προωθούν την αντίληψη για μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, για μείωση (αντί για αύξηση) των αρδευομένων εκτάσεων και μετατροπή τους σε ξηρικές, για ακύρωση εν εξελίξει υδατικών έργων και περιορισμό νέων αναγκαίων έργων, για μείωση της απασχόλησης στη γεωργία κ.ο.κ. Ειδικότερα, τονίσθηκε η κατηγορηματική αντίθεση στα σενάρια των Σ.Δ. Γ1Υ1Α0Π1 και Γ1Υ2Α0Π1, που προβλέπουν μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων κατά 550.000 στρ. και 268.000 στρ. αντίστοιχα και προτάθηκε η αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων στη Θεσσαλία.
2. Υπόγεια νερά.
Σύμφωνα με τεκμηριωμένες εκτιμήσεις, απαιτείται, για περιβαλλοντικούς λόγους (προστασία υπόγειων νερών), η εξασφάλιση τουλάχιστον 300-400 hm3/έτος νερού και η μεταφορά τους στοχευμένα στις συγκεκριμένες προβληματικές περιοχές που είναι στο «κόκκινο» στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής ποταμού Πηνειού.
3. Υδατικό έλλειμμα Θεσσαλίας.
Η Θεσσαλία, σύμφωνα με όλα τα διατιθέμενα στοιχεία, όχι μόνο των Σ.Δ., είναι ένα από τα ελλειμματικά υδατικά διαμερίσματα της χώρας σε νερό, σε σχέση με τις απαιτήσεις και τη τεχνικά εφικτή δυνατότητα κάλυψης των.
Για την επίτευξη λοιπόν των στόχων της Οδηγίας, δηλαδή την επίτευξη «καλής οικολογικής κατάστασης» των υδάτων του Υ.Δ. της Θεσσαλίας, όπως αυτή ορίζεται από τη σχετική νομοθεσία, είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί με πρόσθετα συμπληρωματικά μέτρα το έλλειμμα στη διαχειριστική λεκάνη του Πηνειού.
Από την άλλη πλευρά, τα Σ.Δ επισημαίνουν ότι οι υδατικοί πόροι της ευρύτερης λεκάνης του Αχελώου παρουσιάζουν περίσσεια σε σχέση με τις επιβαλλόμενες σε αυτούς ζητήσεις για όλες τις χρήσεις. Στη λεκάνη του Αχελώου η ικανοποίηση των αναγκών δεν εξαρτάται, από την διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων αυτή καθ’ εαυτή, αλλά από παράγοντες, όπως η επάρκεια των συστημάτων μεταφοράς και διανομής, η κατάσταση τεχνικής λειτουργίας τους, οι τρόποι διαχείρισής τους κλπ. Οι πόροι θεωρούνται και είναι απολύτως επαρκείς για κάλυψη των αναγκών του περιβάλλοντος καθώς και της ζήτησης ακόμη και για το αναπτυξιακό γεωργικό σενάριο.
4. Μεταφορά νερού από τον Αχελώο.
Είναι απαραίτητο να τονισθεί ότι, σύμφωνα και με τα Σ.Δ., υπάρχει σημαντικό υδατικό πλεόνασμα στην εξεταζόμενη όμορη λεκάνη του Αχελώου, στις εκβολές του οποίου το κύριο πρόβλημα αποτελούν οι πλημμύρες. Συνεπώς, όλες οι αιτιάσεις για «υποβάθμιση» μιας περιοχής σε βάρος άλλης (!) είναι απλά αντιεπιστημονική και καλλιεργεί αντιθέσεις τοπικιστικές χωρίς πραγματική βάση.
Από τα Σ.Δ. διατυπώθηκε η θέση ότι θα πρέπει να ολοκληρωθούν τα δρομολογημένα έργα αξιοποίησης επιφανειακών νερών στη Θεσσαλία και, σε ότι αφορά στο διαπιστούμενο έλλειμμα, να καλυφθεί από την μεταφορά νερού, εκτιμώντας τις ποσότητες που απαιτούνται και με ποιες προϋποθέσεις. Εφόσον τελικά πραγματοποιηθεί η μεταφορά ποσότητας νερού από τον Αχελώο, αυτό θα πρέπει να γίνεται παράλληλα και να τηρούνται όλες οι άλλες αυτονόητες προϋποθέσεις (εξοικονόμηση νερού, φορέας διαχείρισης, περιβαλλοντική προστασία κ.α).
Σε ότι αφορά την απόδοση των έργων που περιλαμβάνονται σε όλα τα σενάρια, τα σχέδια διαχείρισης εκτιμούν ότι αυτά έχουν υψηλή οικονομική σκοπιμότητα, καθώς ο σχετικός συντελεστής υπερέχει κατά πολύ του κόστους ευκαιρίας των κεφαλαίων. Η υψηλή απόδοση οφείλεται εν πολλοίς στην εξοικονόμηση κόστους πόρου και στην δυνατότητα που παρέχουν για αυξημένη προστιθέμενη αξία στον γεωργικό και υδρευτικό τομέα.
5. Περιφερειακά υδατικά έργα στη θεσσαλική λεκάνη.
Σε ότι αφορά τα περιφερειακά έργα της θεσσαλικής λεκάνης αποφασίσθηκε:
α. Η ολοκλήρωση του σχεδιασμού και των μελετών, οι αναγκαίες απαλλοτριώσεις, η εξασφάλιση χρηματοδότησης και γενικά η «ωρίμανση» όσων έργων έχουν ήδη προγραμματισθεί.
β. Η προσεκτική επιλογή νέων έργων με κριτήρια αποκλειστικά την υψηλού βαθμού αναγκαιότητα (υδρευτική, αντιπλημμυρική, αρδευτική, ενεργειακή), την πολλαπλή σκοπιμότητα, την χωροταξική κατανομή και ασφαλώς την υψηλή απόδοση τους.
6. Ενέργεια.
Σε ότι αφορά την παραγωγή ενέργειας και τα υδροηλεκτρικά έργα έγινε δεκτό ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι η καθαρότερη και η οικονομικότερη μορφή ενέργειας, με μεγάλη υπεραξία λόγω κινητοποίησης εγχώριου, τοπικού δυναμικού κατασκευής κα μεγάλη διάρκεια ζωής της επένδυσης, όπως άλλωστε αποδείχθηκε με τα έργα επί του Αχελώου στην Αιτωλοακαρνανία, τα οποία η Πολιτεία κατασκεύασε εδώ και αρκετές δεκαετίες..
Τα έργα της Μεσοχώρας, της Συκιάς και του Αυλακίου εντάσσονται στα έργα για επίτευξη του στόχου (20/20/20) της προέλευσης δηλαδή του 20% της παραγόμενης ενέργειας από ανανεώσιμο πόρο έως το 2020.
7. Περιβαλλοντική προστασία.
Το επίπεδο των περιβαλλοντικών απαιτήσεων που οι μελέτες των Σ.Δ. επιλέγουν ως βάση (μέσες περιβαλλοντικές απαιτήσεις), κρίνουμε ότι, πέραν του ότι είναι θεσμικά απολύτως αποδεκτή, είναι ταυτόχρονα η βέλτιστη ορθολογική επιλογή.
8. Φορέας Διαχείρισης.
Η δημιουργία σύγχρονου, αποτελεσματικού και λειτουργικού ενιαίου φορέα διαχείρισης υδατικών πόρων Θεσσαλίας, είναι επιτακτική ανάγκη. Στον φορέα αυτόν θα πρέπει να συμμετέχουν εκτός του κράτους και εκπρόσωποι από όλους τους χρήστες νερών (αυτοδιοίκηση, αγρότες, ενέργεια, κ.α.).
Πρέπει οριστικά να εκλείψει, η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων το διοικητικό «αλαλούμ» και η «θεσμική αναρχία» που παρατηρείται. Η διαχείριση πρέπει να γίνεται από την αιρετή Περιφέρεια.
Με το πέρας της διαβούλευσης οι συμμετέχοντες κατέληξαν στα εξής:
- Να υπάρξει επιτέλους ολοκληρωμένη Στρατηγική πρόταση για την Γεωργία στη Θεσσαλία, η οποία να τεθεί υπόψη των παραγωγών, των οργανώσεων τους αλλά και των φορέων της Θεσσαλίας. Ειδικότερα να γίνει πράξη η εξαγγελία για πρωτοβουλία ώστε «με ευρεία πολιτική συναίνεση και συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων, να προσδιοριστεί η Στρατηγική για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας με ορίζοντα την επόμενη εικοσαετία».
2. Το σενάριο Γ1Υ1Α1Π1 που προβλέπει την μεταφορά νερών από τον Αχελώο και το αντίστοιχο ισοζύγιο των Σ.Δ. να αποτελέσει την (μόνη ορθολογική και μόνη εφαρμόσιμη άλλωστε) τελική επιλογή των υπό έγκριση Σ.Δ.
3. Να υπάρξει απεμπλοκή, άμεση ολοκλήρωση & λειτουργία των υδροηλεκτρικών έργων, του ΥΗΕ Μεσοχώρας, το οποίο ουδεμία σχέση έχει με την εκτροπή υδάτων, αλλά και του ΥΗΕ Συκιάς, το οποίο θα μπορούσε να παράγει έως 480 Gwh ετησίως κατά μήκος της ροής του Αχελώου και να ενταχθεί στο συνολικό έργο της εκτροπής, όποτε αυτό απαιτηθεί.
Τα έργα που συνδέονται με την ταμίευση και μεταφορά νερού από τον Αχελώο, θα πρέπει να παραμείνουν στον τρέχοντα σχεδιασμό και να ολοκληρωθούν (έως το 2015).
Το καλύτερο σχέδιο στην περιοχή της Θεσσαλίας για την αντιμετώπιση της ξηρασίας είναι η ολοκλήρωση της σήραγγας σε συνδυασμό με την λειτουργία ΥΗΕ στο Πευκόφυτο, το οποίο θα μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια με το σχήμα άντληση-ταμίευση (pump- storage).
Παράλληλα κρίθηκε απολύτως αναγκαίο, την ίδια χρονική περίοδο, να ολοκληρωθούν οι προμελέτες και γενικά ο σχεδιασμός των έργων κατάντη του Πευκοφύτου με τα έργα μεταφοράς και διανομής νερού, ώστε σε επόμενη φάση αναθεώρησης των Σ.Δ, να εντάσσονται και να υλοποιούνται σταδιακά τα βασικά και τα δευτερεύοντα αρδευτικά δίκτυα.
Τέλος, όλοι οι εμπλεκόμενοι, με πρωτοβουλία της Πολιτείας, οφείλουν να εργασθούν για την αλλαγή των συνηθειών και νοοτροπιών των περασμένων δεκαετιών, με έμφαση στην εξοικονόμηση νερού και ενέργειας, αλλά και τον σεβασμό στο περιβάλλον. Αυτονόητο είναι ότι όλα τα παραπάνω πρέπει να «τρέχουν» ταυτόχρονα.
4. Να εξετασθεί άμεσα η υλοποίηση όλων των οικονομικά αποδοτικών περιφερειακών έργων Θεσσαλίας, ανεξάρτητα από την εκτρεπόμενη ποσότητα από τον Αχελώο και να δοθεί προτεραιότητα στα οικονομικότερα έργα στις προβληματικές περιοχές. Έτσι, επιτυγχάνεται χωροταξική βελτιστοποίηση της χρήσης, αντιπλημμυρική προστασία, με σημαντικό οικονομικό όφελος όσων έργων είναι πιο κοντά στις κρίσιμες περιοχές, που θα υποκατασταθούν σταδιακά τα υπόγεια νερά με επιφανειακά, ώστε να σταματήσει η ληστρική εκμετάλλευση τους από τις χιλιάδες γεωτρήσεις.
5. Την άμεση προγραμματισμένη αντιμετώπιση του οξυμένου προβλήματος των υπογείων υδάτων, που λόγω της υπερεκμετάλλευσης οδηγούν συγκεκριμένες περιοχές σε έντονη περιβαλλοντική υποβάθμιση με πολλές άλλες παρενέργειες (Ρηγματώσεις, καθιζήσεις, μεγάλη κατανάλωση ενέργειας, κ.λ.π.).
6. Την ολοκλήρωση του ταμιευτήρα Κάρλας, του φράγματος Γυρτώνης και της λιμνοδεξαμενής Ξηριά.
7. Τη σύνταξη Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων για το Πήλιο και τις Σποράδες.
8. Την δημιουργία ενός ενιαίου αυτόνομου κρατικού φορέα διαχείρισης νερών στο υδατικό διαμέρισμα της Θεσσαλικής Λεκάνης.
Όπως ανέφερε ο κ. Κ. Αγοραστός: «Σήμερα οι φορείς της Θεσσαλίας συμφώνησαν στην αναγκαιότητα της μερικής μεταφοράς του Αχελώου, καθώς το έργο αυτό μας ωφελεί όλους και δεν βλάπτει κανένα. Πρόκειται για έργο που λύνει το πρόβλημα του αρνητικού υδάτινου ισοζυγίου στη Θεσσαλία, καθώς είναι αναπτυξιακό, περιβαλλοντικό, ενεργειακό, και πάνω απ΄όλα έργο ζωής, γιατί βελτιώνει την ποιότητα και την ποσότητα των νερών στη Θεσσαλία. Είναι έργο εθνικό γιατί αυξάνει το ΑΕΠ της χώρας. » και συνέχισε «Είναι ανάγκη να συνεχιστούν τα έργα που ήδη κατασκευάζονται, που δρομολογούνται και που μελετούνται».
Από την πλευρά της η Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Λάρισας ανέφερε « Η αναμενόμενη έγκριση των Σχεδίων Διαχείρισης είναι πολύ σημαντική για το μέλλον της Θεσσαλίας, καθώς θα δεσμεύσουν την περιοχή αρδευτικά, υδρευτικά αλλά και περιβαλλοντικά για τα επόμενα πολλά χρόνια. Η Θεσσαλία είναι ένα από τα πλέον ελλειμματικά υδατικά διαμερίσματα της χώρας μας, με τεράστιο πρόβλημα στο νερό, δεδομένου ότι αυτό δεν επαρκεί ούτε για την ύδρευση των κατοικήσιμων περιοχών της αλλά ούτε και για την άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι επιτακτική ανάγκη η μεταφορά νερού από τον Αχελώο αλλά και η κατασκευή μικρότερων τεχνικών έργων ταμίευσης νερού. Πρέπει να δοθεί ένα οριστικό τέλος στο ζήτημα της διαχείρισης των υδατικών πόρων στη Θεσσαλία, εξού και είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός ενιαίου αυτόνομου φορέα διαχείρισης νερών στο υδατικό διαμέρισμα της θεσσαλικής λεκάνης. Η υλοποίηση του θα πιστοποιήσει την πολιτική βούληση και την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης για πραγματικές και ουσιαστικές αλλαγές στους τομείς της Γεωργίας, του Περιβάλλοντος και της Διαχείρισης των υδατικών πόρων.»
Στη διαβούλευση συμμετείχαν: Ο βουλευτής Λάρισας Χρ. Κέλλας, η Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Λάρισας Ρ. Καραλαριώτου, ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Χ. Λιάπης, ο Πρόεδρος της ΠΕΔ και Δήμαρχος Κιλελέρ Ρ. Κομήτσας, οι Δήμαρχοι Λαρισαίων Κ. Τζανακούλης, Φαρσάλων Α. Κραχάλιος, Καρδίτσας Κ. Παπαλός, Τυρνάβου Ν. Μαλάκος, Μουζακίου Γ. Κωτσός, Αλμυρού Ευ. Χατζηκυριάκος, Ρήγα Φεραίου Ε. Λαΐτσου, Ελασσόνας Γ. Πασχόπουλος, Αργιθέας Χ. Καναβός, οι Αντιδήμαρχοι Παλαμά Γ. Σιαματάς, Τεμπών Μ. Καρατέγος, Τρικκαίων Α. Κολότσιος, Νοτίου Πηλίου, ο δημοτικός σύμβουλος Βόλου Ηλίας Ξυρακιάς, ο Νομικός Σύμβουλος Περιφέρειας Θεσσαλίας Αντώνιος Τίγκας, ο Αντιπρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδας Α. Κολίτσας , ο πρόεδρος του ΤΕΕ Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας Ντ. Διαμάντος, ο πρόεδρος ΤΕΕ Μαγνησίας Σ. Αναγνώστου, ο πρόεδρος ΤΟΕΒ Σελλάνων Γ. Μπεκιάρης, Θεσσαλιώτιδας Γ.Στεργιόπουλος, Ταουσάνης Β. Αρσενίου, Ληθαίου Α. Μισυρλής, Ταυρωπού Καρδίτσας Κ. Μπάρας, εκπρόσωπος μηχανικός του ΤΟΕΒ Ταυρωπού Καρδίτσας, ο αντιπρόεδρος ΔΕΥΑ Ρήγα Φεραίου Γ. Κουκότσικας, η Γενική Διευθύντρια ΔΕΥΑΜ Βόλου Αν. Κολιού, εκπρόσωπος της επιτροπής υδατικών πόρων Κ. Γκούμας, ο Πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Δ. Σοφολόγης, εκπρόσωποι Δήμων, Περιφερειακοί Σύμβουλοι Μ. Μαμάρα, Θ. Αγγελής και υπηρεσιακοί παράγοντες.
