«Η πνευματική αφύπνιση των Ελλήνων της Καππαδοκίας ήταν μια συλλογική προσπάθεια, που ξεκίνησε, όμως, από λίγους φωτισμένους ανθρώπους το 19ο αιώνα. Στην προσπάθεια αυτή για την πνευματική αναγέννηση σημαντικός ήταν ο ρόλος των λογίων, που όχι μόνο δίδαξαν αλλά με τη συγγραφική τους δραστηριότητα πρόφεραν πολλά στον ελληνισμό της Καππαδοκίας». Τα παραπάνω τόνισε, μεταξύ άλλων, ο τομεάρχης Παιδείας της Νέας Δημοκρατίας, βουλευτής Λαρίσης κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 18ης Πανελλήνιας Σύναξης Καππαδοκών (Γαβούστημα 2016), στο προαύλιο του ανακαινισμένου Διδακτηρίου στα Βούναινα Λάρισας.
Ο ιστορικός ερευνητής, με ρίζες από την Καππαδοκία, μιλώντας στη γενέτειρά του ανέπτυξε το θέμα «Η Εκπαίδευση στις ελληνορθόδοξες κοινότητες της Καππαδοκίας». Στην εισήγησή του σημείωσε ότι «στην Καππαδοκία υπήρξαν μέχρι την Ανταλλαγή των πληθυσμών σε εφαρμογή της συνθήκης της Λοζάνης του 1923, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, 81 ελληνορθόδοξες κοινότητες σε πόλεις και χωριά, είτε αμιγή ρωμαίικα, είτε μεικτά με μουσουλμάνους. Από αυτές, οι περισσότερες στο διάβα του χρόνου απώλεσαν την ελληνική λαλιά και τουρκοφώνησαν. Έτσι, σε μόλις 32 κοινότητες επιβίωσαν ελληνικά γλωσσικά ιδιώματα που παραπέμπουν στην αρχαία ελληνική γλώσσα, ενώ στις 49, σταδιακά, επικράτησε η τουρκική γλώσσα».
Ο δρ Μάξιμος Χαρακόπουλος υπογράμμισε ότι «δεν είναι τυχαίο ότι βασικό κριτήριο προσδιορισμού της εθνικής συνείδησης για την ανταλλαγή των πληθυσμών στη συνθήκη της Λοζάνης δεν ήταν η γλώσσα αλλά η θρησκεία. Και στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης των Ρωμιών της Καππαδοκίας που τουρκοφώνησαν καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η ορθόδοξη εκκλησία με την καθιέρωση της λεγόμενης καραμανλίδικης γραφής».
Όπως ανέφερε «το πρώτο οργανωμένο σχολείο που λειτούργησε στην περιοχή της Καππαδοκίας ήταν εκείνο της Σινασού το 1821, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της συντεχνίας των Σινασιτών Χαβιαράδων της Κων/πολης και με τη συνδρομή του εθνικού ευεργέτη Ι. Βαρβάκη, που συνεργαζόταν μαζί τους». Ενώ «τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν τέσσερα: Το αλφαβητάριο, το προσευχητάριο (συνήθως η Οκτώηχος ή το Συναξάρι), η αριθμητική και τα τούρκικα».
Ο Θεσσαλός πολιτικός υπενθύμισε ότι «από τα μέσα του 19ου αιώνα στην Ελλάδα αναπτύσσεται η πολιτική της Μεγάλης Ιδέας. Το εθνικό κέντρο, αθόρυβα αλλά σταθερά, προωθεί την εθνική αφύπνιση των Ελλήνων της Ανατολής, με την προσπάθεια αναβίωσης της ελληνικής γλώσσας σε περιοχές που για αιώνες έχει σιγήσει. Η εκπαίδευση, επομένως, αναδεικνύεται σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης του εθνικού φρονήματος των Ελλήνων της Ανατολής».
Στην εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Μικρασιατικό Σύλλογο Βουναίνων «Η καθ’ ημάς Ανατολή» υπό την αιγίδα της Πανελλήνιας Ένωσης Καππαδοκικών Σωματείων βραβεύτηκαν μαθητές που διακρίθηκαν στο διαγωνισμό με θέμα την τραυματική ενσωμάτωση των προσφύγων της Μικράς Ασίας στην ελλαδική πραγματικότητα. Για τον διαγωνισμό μίλησε η Φιλολόγος κ. Ερμιόνη Μαγαλιού, ενώ ο ιστορικός κ. Κωνσταντίνος Νίγδελης ανέπτυξε το θέμα «Αργυρούπολη- Σουλούτσοβα- Βούναινα, πορεία στο χρόνο».
