Κατ’ αρχάς θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την ευγενική τους πρόσκληση. Κάθε φορά που έρχομαι στη Ρωσία, στη Μόσχα, στην Αγία Πετρούπολη, τις οποίες έως τώρα έχω επισκεφθεί, νοιώθω ότι είμαι μεταξύ ειλικρινών φίλων, με τους οποίους μοιραζόμαστε κοινές αντιλήψεις, όχι μόνον για το παρελθόν, αλλά για το παρόν και κυρίως το μέλλον.
Για τους Έλληνες το περιβάλλον εδώ είναι πολύ οικείο. Κι αυτό δεν είναι παράξενο μιας κι ο ρωσικός πολιτισμός έχει ασκήσει τεράστια επιρροή και στον νεοελληνικό πολιτισμό.
Κι αυτό συμβαίνει γιατί εντός του ρωσικού πολιτισμού ανακαλύπτουμε τα δικά μας στοιχεία, τα ελληνικά, τα οποία μεταλαμπαδεύτηκαν στη διάρκεια των πολλών αιώνων των μεταξύ μας στενών σχέσεων –από την εποχή του Αγίου Βλαδίμηρου, της Σοφίας Παλαιολογίνας και του Μάξιμου του Γραικού. Αλλά και αργότερα την εποχή του Βαρβάκη, του Καποδίστρια και της Φιλικής Εταιρείας.
Υποχρέωσή μου, επίσης, θεωρώ τα συγχαρητήρια προς τους διοργανωτές του φόρουμ για την απόφασή τους να συζητηθεί ένα τόσο επίκαιρο αλλά και τόσο υποτιμημένο από τη διεθνή κοινότητα ζήτημα.
Προκαλεί αναμφίβολα σοβαρά ερωτηματικά πως ο λεγόμενος χριστιανικός κόσμος έχει υποτιμήσει και σχεδόν λησμονήσει την χριστιανική παρουσία στην Μέση Ανατολή.
Μοιάζει σαν να μην θυμάται ότι σ’ αυτές ακριβώς τις περιοχές γεννήθηκε ο Θεάνθρωπος, και η χριστιανική πίστη.
Ο Χριστιανισμός διαμορφώθηκε στον νοητό άξονα που το ένα άκρο του βρίσκεται στα εδάφη της Μικράς Ασίας, εκεί που είναι και ο δικός μου τόπος καταγωγής, στην Καππαδοκία, γενέθλιο τόπο πλειάδας Πατέρων της Εκκλησίας.
Και το άλλο του άκρο, περνώντας από εκεί που βρίσκεται η σημερινή Συρία, ο Λίβανος, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη, απλώνεται στην βόρεια Αφρική, στην Αίγυπτο, στην Τριπολίτιδα έως και την Καρχηδόνα.
Για αιώνες εκεί ήκμασε ο χριστιανικός κόσμος. Αλλά ακόμη και μετά την μουσουλμανική πλημμυρίδα, και την οθωμανική κατάκτηση, η χριστιανική παρουσία παρέμεινε ολοζώντανη, κρατώντας την ταυτότητά της στο χρόνο σε πείσμα των ιστορικών γεγονότων.
Επρόκειτο και σ’ αυτήν την περίπτωση για ένα Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο, όπως εύστοχα έχει ειπωθεί.
Δυστυχώς, όμως, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, ένα σατανικό σχέδιο γενοκτονίας, για την εξάλειψη παντελώς του χριστιανικού στοιχείου, είχε μπει σε εφαρμογή στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Ο κυνικός στόχος ήταν η δημιουργία ενός ομοιογενούς θρησκευτικά χώρου. Δυστυχώς, σ’ αυτό το σχέδιο ουσιαστική συμβολή είχαν και εκπρόσωποι χριστιανικών χωρών, όπως ήταν τότε η Γερμανία του Κάιζερ. Το αποτέλεσμα ήταν εκατομμύρια χριστιανοί να εξοντωθούν και άλλοι να πάρουν τον δρόμο της εξορίας, τόσο από το κίνημα των Νεοτούρκων όσο και από την κεμαλική Τουρκία: Αρμένιοι, Ασσύριοι, Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Και αργότερα και αυτοί της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, και το 1974 και της βόρειας Κύπρου.
Απέναντι σ’ αυτό το διαρκές έγκλημα, δυστυχώς, και πάλι δεν υπήρξαν οι αντιδράσεις που θα έπρεπε από τον χριστιανικό κόσμο. Και πάλι επικράτησαν οι γεωπολιτικές βλέψεις και τα ιδιοτελή συμφέροντα.
Το αποτέλεσμα ήταν οι Χριστιανοί να αποψιλωθούν ολοκληρωτικά από τα εδάφη της Εγγύς Ανατολής, όπως λεγόταν τότε. Και μάλιστα η γενοκτονία συνεχίζεται σήμερα στο επίπεδο πλέον της εξαφάνισης των ιερών και των ιστορικών μνημείων, με την μετατροπή βυζαντινών ναών σε τζαμιά.
Και αυτή ακόμη η Αγιά Σοφιά της Κωνσταντινούπολης, η εκκλησία σύμβολο της Οικουμενικής Ορθοδοξίας, κινδυνεύει πραγματικά να γίνει τέμενος, όπως επιδιώκουν οι ακραίοι ισλαμιστικοί κύκλοι. Ήδη αυτό έχει γίνει με τις ομώνυμες εκκλησίες στην Νίκαια, στην Αδριανούπολη και στην Τραπεζούντα.
Δυστυχώς, και πάλι οι φωνές διαμαρτυρίας δεν είναι τόσο δυνατές όσο θα έπρεπε, ώστε να αποτραπεί το ανοσιούργημα.
Σε αντίθεση με την Τουρκία, στην Μέση Ανατολή, ο χριστιανικός πληθυσμός, είχε έως και πρόσφατα καλύτερη τύχη.
Αν και συχνά γίνονταν παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους, ωστόσο, η χριστιανική τους ταυτότητα, ως Ορθόδοξοι ή ανήκοντες σε άλλα χριστιανικά δόγματα, δεν βρισκόταν σε κίνδυνο.
Αυτή η κατάσταση άλλαξε δραματικά με την ραγδαία αύξηση της ισχύος των ακραίων ισλαμιστικών κινημάτων. Οι χριστιανοί βρέθηκαν κυριολεκτικά υπό την απειλή της σπάθης μισαλλόδοξων και φανατικών ισλαμιστών, όπως είναι τα μέλη της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.
Χιλιάδες χριστιανοί σφαγιάστηκαν και άλλοι εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους. Εκκλησίες και ιερά καταστράφηκαν. Καραβάνια προσφύγων χριστιανών εγκατέλειψαν τη Συρία και το Ιράκ, όπως παλαιότερα τον Λίβανο. Στο Χαλέπι, από τους 250 χιλιάδες χριστιανούς πριν από το πόλεμο, την άνοιξη τα στοιχεία έδειχναν ότι είχαν απομείνει 30 με 35 χιλιάδες. Στην Αίγυπτο, όπου ο κοπτικός πληθυσμός φθάνει τα 14 εκατομμύρια, γίνεται μονίμως θύμα τρομοκρατικών επιθέσεων μέσα στις εκκλησιές του. Πολλοί είναι αυτοί που αισθάνονται απογοητευμένοι, κουρασμένοι, ανασφαλείς και επιθυμούν να εγκαταλείψουν τα πατρογονικά τους εδάφη.
Δυστυχώς, και αυτή τη φορά, επικράτησαν σε πολλές περιπτώσεις, και ιδιαίτερα στην Συρία, μικρόνοες γεωπολιτικές και ίσως οικονομικές προτεραιότητες. Παράγοντες της χριστιανικής δύσης προτίμησαν να μην δουν το κουτί της Πανδώρας που άνοιγαν σε μια πυριτιδαποθήκη όπως είναι η Μέση Ανατολή, με τη λεγόμενη αραβική άνοιξη που κατέληξε σε βαρυχειμωνιά.
Είναι, επομένως, τα πάντα χαμένα. Είναι μοιραίο να εξαφανιστεί ο χριστιανισμός από την Μέση Ανατολή, με την φυγή και των τελευταίων Χριστιανών;
Ευτυχώς, η ιστορία επιφυλάσσει πάντοτε εκπλήξεις. Η καθοριστική παρέμβαση της Ρωσίας στον συριακό πόλεμο, όπως και οι επιχειρήσεις της διεθνούς συμμαχίας με τη συμμετοχή κουρδικών και αραβικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία και στο Ιράκ, άλλαξαν τον ρου των γεγονότων.
Δεν γνωρίζουμε, βεβαίως, πότε θα λήξει ο αιματηρός πόλεμος, πότε θα νικηθεί τουλάχιστον στο πεδίο των μαχών ο εξτρεμιστικός ισλαμισμός. Δεν ξέρουμε ποια θα είναι και η μορφή των δύο αυτών κρατών, της Συρίας και του Ιράκ. Ωστόσο, αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι σε κάθε περίπτωση, το νέο περιβάλλον μπορεί να ευνοήσει τους Χριστιανούς της ευρύτερης περιφέρειας. Μπορεί, αυτή τη φορά, να αποτραπεί η τραγωδία της Τουρκίας πριν από 100 περίπου χρόνια. Είναι εφικτό να παραμείνουν οι χριστιανοί στις εστίες τους, και να επιστρέψουν και πολλοί από όσους έφυγαν.
Αυτό, όμως, προϋποθέτει ότι θα δημιουργηθούν συνθήκες ασφάλειας, για όλους τους κατοίκους των κρατών αυτών, ανεξάρτητα από τη θρησκευτική τους ομολογία και την εθνική τους προέλευση. Και επίσης, ότι μετά το τέλος του πολέμου, θα αρχίσει μια νέα μάχη, στο επίπεδο της οικονομίας, για την ανασυγκρότηση των υποδομών, την οικοδόμηση βιώσιμων οικονομιών, οι οποίες δεν θα βασίζονται μόνον στα πετροδόλαρα.
Νομίζω λοιπόν ότι οφείλουμε όλοι όσοι αντιλαμβανόμαστε το ζήτημα και όσοι διατείνονται ότι ενδιαφέρονται για την ειρήνη στην Μέση Ανατολή να βοηθήσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση.
Αντί να συζητάμε συνεχώς για το πώς θα ζήσουν με επιδόματα ελεημοσύνη ως παρίες οι Σύροι πρόσφυγες στις μαστιζόμενες από την κρίση ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να βρούμε τρόπους στήριξης των χριστιανών να επιστρέψουν στα σπίτια τους, να τα ξαναχτίσουν, να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά.
Ρόλο, ασφαλώς έχουν, και πρέπει να έχουν, οι εκκλησίες μας. Και γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει στενός συντονισμός με τους κατά τόπους ιεράρχες.
Θεωρώ ότι το όραμα αυτό, της αναγέννησης του χριστιανισμού στο λίκνο του, μπορεί να συνενώσει πολλές δυνάμεις. Κι εμείς πρέπει να είμαστε η μαγιά γι’ αυτήν την προσπάθεια.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να εκφράσω την ελπίδα ότι εν τέλει θα επικρατήσει στη διεθνή τάξη η σωφροσύνη και η αυτοσυγκράτηση, ότι θα αποφύγουμε νέες αντιπαραθέσεις, έναν νέο ψυχρό πόλεμο, που κάθε στιγμή μπορεί να μετατραπεί σε θερμό.
Το μονοπάτι που διαβαίνουμε τα τελευταία χρόνια με τις κυρώσεις και τις αντικυρώσεις, με ένα νέο τείχος που πάει να δημιουργηθεί διαιρώντας και πάλι την Ευρώπη, είναι νομίζω αδιέξοδο και δημιουργεί πολλές αρνητικές, οικονομικές και άλλες, παρενέργειες. Ήδη, πολλές φωνές υψηλόβαθμων θεσμικών παραγόντων στην Ευρώπη το επισημαίνουν. Πρέπει αυτές οι φωνές να πολλαπλασιαστούν πριν τα πράγματα γίνουν δυσμενέστερα.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας».
Ομιλία
εισηγητή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, βουλευτή Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας,
κ. Μάξιμου Χαρακόπουλου
στο 5ο Διεθνές Χριστιανικό Φόρουμ με θέμα:
«Σύγχρονες απειλές και μηχανισμοί προστασίας θρησκευτικών κοινοτήτων της Μέσης Ανατολής».
