Εκατοντάδες εργαζόμενοι και ενδιαφερόμενοι από ολόκληρη την Ελλάδα, παρακολούθησαν την Επιστημονική Ημερίδα με θέμα «Σεξουαλικότητα και Αναπηρία. Ψυχοκοινωνικές διαστάσεις, στρεβλώσεις, αδιέξοδα και δυνατότητες», που διοργάνωσε το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Θεσσαλίας (Κ.Κ.Π.Π.Θ.),το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας (Κ.Κ.Π.Κ.Μ.) και το μη κερδοσκοπικό σωματείο «μαζί για την οικογένεια και το παιδί», υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την Τετάρτη 5 Ιουνίου 2019, στο ξενοδοχείο HolidayInn (Μοναστηρίου 8) στη Θεσσαλονίκη, με ελεύθερη είσοδο για τους ενδιαφερομένους από τις 10 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα.
Χαιρετισμό στην Επιστημονική Ημερίδα απηύθυναν η Υφυπουργός Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας – Θράκης) κ. Ελευθερία Χατζηγεωργίου, η Πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Θεσσαλίας (Κ.Κ.Π.Π.Θ.) κ. Δήμητρα Ριζούλη και η Πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας (Κ.Κ.Π.Κ.Μ.) κ. Συλβάνα Καρασαββίδου.
Στις εργασίες της Επιστημονικής Ημερίδας, ειδικοί επιστήμονες αναπτύσσοντας τις εισηγήσεις του και με τις ερωτήσεις και το διάλογο που ακολούθησε, κράτησαν για περισσότερο από έξι ώρες αμείωτο το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων.
Αναπτύσσοντας το θέμα «Σεξουαλικότητα και Αναπηρία», ο κ.Λουκάς Αθανασιάδης, Αν. Καθηγητής Ψυχιατρικής – Ψυχοσεξουαλικότητας Α.Π.Θ., Πρόεδρος Κλάδου Σεξουαλικότητας και Διαπροσωπικών Σχέσεων Ε.Ψ.Ε. επισήμανε πως η προσέγγιση των ατόμων με αναπηρία πρέπει να γίνεται ολιστικά και όχι να εστιάζει μόνο, είτε στους σωματικούς, είτε στους ψυχολογικούς παράγοντες. Αφορά την εστίαση στο περιβάλλον, στην αυτοδιάθεση, στην εκπαίδευση και πρόληψη ανεπιθύμητων νοσημάτων και εγκυμοσύνης. Τι δικαίωμα στις σεξουαλικές σχέσεις είναι αναφαίρετο εξετάζοντας το πολυπαραγοντικό υπόβαθρο της εκάστοτε αναπηρίας.
Στην εισήγησή του με θέμα «Η σεξουαλικότητα των αναπήρων ως συστατικό της κοινωνικής τους υπόστασης», ο κ. Γεώργιος Μπάρμπας, Επίκουρος Καθηγητής Ειδικής Εκπαίδευσης, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Α.Π.Θ. ανέφερε πως το πρόβλημα που αναδεικνύεται πιο πολύ από γονείς και εργαζόμενους είναι η ένταση με την οποία εκδηλώνεται η σεξουαλική επιθυμία και ανάγκη των ανθρώπων με νοητική ανεπάρκεια. Ο προβληματισμός συνήθως περιορίζεται στενά στο πεδίο του σεξουαλικού ζητήματος, πράγμα το οποίο καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε και αντιμετωπίζουμε αυτό το ζήτημα. Η σεξουαλική επιθυμία και ανάγκη, όμως, περιέχει στοιχεία και από άλλους δύο σημαντικούς τομείς της ζωής και υπόστασής μας, τον τομέα των ερωτικών επιθυμιών και τον τομέα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με μη ανάπηρους συνομηλίκους. Κατά συνέπεια η αντιμετώπιση για να είναι αποτελεσματική οφείλει –αποδεχόμενη τον φυσιολογικό και ανθρώπινο χαρακτήρα αυτών των επιθυμιών- να σχεδιάζεται παράλληλα και στα τρία αυτά πεδία.
Στην εισήγησή τους με θέμα «Διαχείριση των σεξουαλικών αναγκών παιδιών και ενηλίκων με νοητική ανεπάρκεια μέσα στην οικογένεια», ο κ. Αντρέας Καμπάς, και ο κ. Δημήτρης Σιδεράς, Ψυχολόγοι στο Παιδικό Χωριό SOS, υποστήριξαν ότι τα αιτήματα των γονιών προς τον ψυχολόγο ή προς άλλο αρμόδιο ειδικό αφορούν κυρίως στη διαχείριση του αδιέξοδου που προκύπτει από την αδυναμία να διαχειριστεί το ίδιο το άτομο και η οικογένεια την σεξουαλική ανάγκη του παιδιού (όποιας ηλικίας). Κατά κανόνα το αίτημα αφορά στα αγόρια με νοητική ανεπάρκεια. Η επεξεργασία αυτών των αιτημάτων – προβλημάτων αναδεικνύει συνήθως πλήθος άλυτων προβλημάτων και ασταθών ισορροπιών μέσα στην οικογένεια και ιδίως ανάμεσα στο ζευγάρι των γονιών. Βασικό στοιχείο στην διαχείριση και εκτόνωση της έντασης είναι η παρέμβαση για την ανάπτυξη της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης του παιδιού με μη ανάπηρους συνομηλίκους μέσα σε κατάλληλους κοινωνικούς χώρους (πρόγραμμα ένταξης στη γειτονιά).
Στην εισήγησή τους με θέμα «Στάσεις και απόψεις των εργαζομένων του Π.Χ.Π.Θ. «Ο Άγιος Παντελεήμων» του Κ.Κ.Π. Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για τη σεξουαλικότητα των ατόμων με νοητική αναπηρία», η κ. Μαντώ Λιβανάκη, Νοσηλεύτρια ψυχικής υγείας, Προϊσταμένη Τμήματος Κυψέλη του Π.Χ.Π.Θ. «Ο Άγιος Παντελεήμων» του Κ.Κ.Π.Κ.Μ., η κ. Γιώτα Ρεμπάκη, MSc. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, Ψυχολόγος στο Τμήματος Κυψέλη και ΜΑΔΙ του Π.Χ.Π.Θ. «Ο Άγιος Παντελεήμων» του Κ.Κ.Π.Κ.Μ., ο κ. Ευστράτιος Καραγεωργίου, Φυσικοθεραπευτής, Προϊστάμενος Τμήματος Κοινωνικής Υπηρεσίας Θεραπευτικής παρέμβασης και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης του Π.Χ.Π.Θ. «Ο Άγιος Παντελεήμων» του Κ.Κ.Π.Κ.Μ, και η κ. Μελπομένη Πανταζή, Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Τμήματος ΜΑΔΙ του Κ.Κ.Π.Κ.Μ., αναφέρθηκαν στην έρευνα που έκαναν στα άτομα με Νοητική Αναπηρία που διαμένουν σε κλειστή ή και ημιαυτόνομη δομή και τη στάση και οπτική των εργαζομένων, που σχετίζονται και αλληλεπιδρούν σε καθημερινή βάση μαζί τους, όσον αφορά τα σεξουαλικά δικαιώματα τους και το δικαίωμα να συνάπτουν ερωτικές σχέσεις. Οι παρουσιαστές της έρευνας, η κ. Μαντώ Λιβανάκη και η κ. Γιώτα Ρεμπάκη μετέφεραν την ερευνητική τους εμπειρία από το Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων Άγιος Παντελεήμονας. Σχεδόν το σύνολο των εργαζομένων φαίνεται να αναγνωρίζει το ατομικό δικαίωμα κάθε ωφελούμενου στη σεξουαλική αυτοπραγμάτωση, ωστόσο αναγκαία κρίθηκε η συνεχής και αδιάλειπτη ενημέρωση/συζήτηση γύρω από το ζήτημα. Χαρακτηριστική ήταν η παρομοίωση του ιδρύματος ως ένα νησί στο οποίο εργαζόμενοι και περιθαλπόμενοι είναι δεμένοι σε κοινή μοίρα με κοινό στόχο την πάση θυσία βελτίωση της πολύτιμης καθημερινότητας.
Στις «Δομές και εργαλεία στήριξης των ΑμεΑ στη σεξουαλική τους υπόσταση», αναφέρθηκε ο κ. Δημήτριος Ζώρζος, Σωματικός θεραπευτής TCI και Σεξουαλικός Βοηθός, και προσκόμισε την εμπειρία του από την Ισπανία, όπου ζει και εργάζεται. Ο κ. Δημήτρης Ζώρζος (σεξουαλικός βοηθός) με τρόπο αποκαλυπτικό μετέφερε εμπειρίες από τη συμμετοχική του παρουσία στο χώρο της αναπηρίας και της σεξουαλικής αυτοπραγμάτωσης. Με οδηγό την εμπειρία του από ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα σεξουαλικής στήριξης στην πόλη της Βαλένθια κατέδειξε έναν μηχανισμό δια του οποίου ένας ανάπηρος άνθρωπος δύναται να αναζητήσει, να επιλέξει και να απολαύσει την σεξουαλική επικοινωνία. Ζητήματα όπως η συναίνεση, η αξιοπρέπεια και ο σεβασμός απετέλεσαν πυλώνες της προσέγγισης του κυρίου Ζώρζου.
Εργαστήρια
Ακολούθησαν τρία εργαστήρια με θεματικές ενότητες που αφορούσαν όλο το φάσμα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ανάπηροι, και αναδείχθηκε η «δύσκολη καθημερινότητα» και τα αβάσταχτα διλήμματα που φέρει το δικαίωμα ενός ανάπηρου ανθρώπου στην σεξουαλικότητα. Ο ρόλος των γονέων, των θεραπευτών και των νοσηλευτών καθίσταται είτε ευεργετικός, είτε κακοποιητικός ενώπιον της σεξουαλικής ανάγκης που εκφράζει με διαφορετικό τρόπο ο εκάστοτε διαφορετικός άνθρωπος.
Στο πρώτο εργαστήριο με θέμα «ο ανάπηρος ως σεξουαλικό υποκείμενο: η υποστήριξή του από την οικογένεια και τους ειδικούς μέσα σε δομές κλειστής περίθαλψης», ο κ. Αντρέας Καμπάς και ο Δημήτρης Σιδεράς, Ψυχολόγοι στο Παιδικό Χωριό SOS, οι εισηγητές επικεντρώθηκαν περισσότερο στις νοοτροπίες που συνοδεύουν τα κλειστά ιδρύματα και της ανοιχτές δομές περίθαλψης και εκπαίδευσης και όχι τόσο στον καθαυτό διαχωρισμό τους. Εστιάσανε στην έκφραση της σεξουαλικότητας όχι ως πρόβλημα αλλά ως την κορύφωση της ανθρώπινης υπόστασης που σηματοδοτεί τον ανάπηρο ως ένα ολοκληρωμένο υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο. Στο πλαίσιο αυτής της θεώρησης, οι εισηγητές αναφέρθηκαν στην πρακτική αξία του να φύγουμε από τη λογική της απαγόρευσης και της καταστολής και να επικεντρώσουμε στις θετικές όψεις της συμπεριφοράς και της υποκειμενικότητας του ανθρώπου με αναπηρία.
Στο δεύτερο εργαστήριο με θέμα «ο ανάπηρος ως σεξουαλικό υποκείμενο: η υποστήριξή του από την οικογένεια και τους ειδικούς μέσα σε δομές ανοικτής περίθαλψης», και εισηγητές την κ. Τάνια Δουδούμη, Ψυχολόγοςκαι τον κ. Τάσο Πουλή , Ψυχολόγο στο 4ο Ειδικό Δημοτικό Θεσσαλονίκης, δόθηκε η ευκαιρία να γίνει επεξεργασία ερωτημάτων και θεμάτων που εισηγήθηκαν από τους ίδιους τους συμμετέχοντες ή θεμάτων που προέκυψαν μετά από τις εισηγήσεις της ημερίδας. Επισημάνθηκε ξανά από τους εισηγητές του εργαστηρίου η διάσταση του κοινωνικού αποκλεισμού που βιώνουν μαθητές με νοητική ανεπάρκεια και της υπαρξιακής ανάγκης για την ερωτική επιθυμία. Έγινε σαφές ότι οι μαθητές με νοητική ανεπάρκεια δεν είναι άνθρωποι με σεξουαλικές δυσλειτουργίες και σεξουαλικά προβλήματα, αλλά άνθρωποι στους οποίους εμφανίζεται αυτή η διάσταση της ερωτικής / σεξουαλικής έντασης γιατί απουσιάζει από τους ίδιους ο κοινωνικός χώρος της εκτόνωσης, ο χώρος των συνομηλίκων. Στη συνέχεια έγινε μια αναφορά και επισημάνθηκαν τα βασικά στοιχεία του προγράμματος «Ένταξη στη Γειτονιά», καθώς και η φιλοσοφία της, που βάζει το πρόσωπο ως υποκείμενο, ως μέλος μια κοινωνικής ομάδας. Τέλος κατατέθηκαν και προσωπικές εμπειρίες από το χώρο της εργασίας των εισηγητών γύρω από την ενημέρωση, διαχείριση και υποστήριξη ατόμων με νοητική ανεπάρκεια, καθώς και των οικογενειών τους, γύρω από τα θέματα της σεξουαλικής εκπαίδευσης.
Στο τρίτο εργαστήριο με θέμα «Εμείς οι Δυο», Βιωματικό Εργαστήριο, η παρουσίαση έγινε από τους, κ. ΣυλβάναΚαρασαββίδου, Κοινωνική Λειτουργός MSc, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, Πρόεδρο του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας, ο κ. Αργύρη Αλεξιάδη, Εργοθεραπευτή Μ.Εd, Προϊστάμενο Κέντρου Υποστήριξης Παιδιού, Εφήβου και Οικογένειας «ΘΕΤΙΣ», κ. Παναγιώτη Γκούβερη, Ειδικός Παιδαγωγός του Κ.Κ.Π.Κ.Μ., και κ. Μάγδα Πετρίδου, Ψυχολόγο, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια. Μετά την προβολή ταινίας με θέμα τη σχέση μιας νεαρής γυναίκας με ένα νέο με σύνδρομο Down, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στο εργαστήριο να βιώσουν τις αλήθειες των πρωταγωνιστών και να μπουν στους ρόλους του νέου με σύνδρομο Down και της νεαρής γυναίκας, των γονιών του νέου και της κοινωνίας. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία αναδείχθηκαν οι πολλαπλές εκδοχές της σχέσης και της πραγματικότητας των πρωταγωνιστών, όπως επίσης ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στο εργαστήριο να δώσουν το δικό τους τέλος στην ταινία, όπου και πάλι ξετυλίχθηκαν πολλαπλές απόψεις από τις πλέον αισιόδοξες έως και τις πλέον απαισιόδοξες.
